برای تاسیسات ساختمانی خود از کدام لوله های تاسیساتی استفاده کنیم؟
یکی از المانهای اساسی که در ساختمانسازی مورد استفاده قرار میگیرند، لوله های تاسیساتی هستند. همانطور که میدانید استفاده از لوله های تاسیساتی به منظور انتقال سیالات و گاز صورت میگیرد. آنچه که در تقسیمبندی لوله های تاسیساتی نقش دارد، جنس لوله میباشد.
ساخت لولهها با در نظر گرفتن استانداردهای لازم صورت میگیرد. آنچه که در تعریف استاندارد برای ساخت لوله های تاسیساتی نقش دارد، شرایطی هم چون دما، فشار، رنگ، سایز و غیره میباشد. علاوه بر جنس لوله ها و مواد تشکیلدهنده آنها، کاربرد لوله نیز میتواند در تقسیمبندی آن نقش داشته باشد. برای آشنایی با انواع لولهها و مقایسه انواع لوله های تاسیساتی، در ادامه با ما همراه باشید.
انواع لوله های تاسیساتی
همانگونه که در بالا اشاره شد، لوله های تاسیساتی بر اساس جنس و مواد سازنده آنها به انواع مختلفی تقسیمبندی شده و شامل موارد زیر میباشند:
- لوله های تاسیساتی فلزی
- لوله های تاسیساتی غیر فلزی
در ادامه به بیان توضیحات بیشتر در مورد هر یک میپردازیم.
1) انواع لوله فلزی
لوله های تاسیساتی فلزی خود به دو دسته لوله های تاسیساتی آهنی و غیرآهنی تقسیمبندی میشوند. در ساخت لوله های تاسیساتی آهنی از چدن و فولاد استفاده میشود. لوله های تاسیساتی غیرآهنی نیز به لوله هایی گفته میشود که از سرب، آلومینیوم، مس و روی در ساخت آنها استفاده شده باشد.
لوله های تاسیساتی گالوانیزه
در صنعت آهنآلات، بر روی فلزاتی که نسبت به خوردگی آسیبپذیر میباشند پوششی از فلز روی قرار میدهند که این پوشش برای حفاظت از فلز در برابر خوردگی و آسیبپذیری میباشد و این عمل توسط گالوانیزاسیون صورت میگیرد.
پوشش قرار داده شده در عمل گالوانیزاسیون شامل لایهای از فلز روی و ترکیباتی از آهن میباشد. در مورد لوله های تاسیساتی فولادی نیز برای حفاظت از این لوله ها در برابر خوردگی و آسیبپذیری پوششی از فلز روی بر روی آن قرار میدهند که به آنها لوله گالوانیزه گفته میشود.
لوله های تاسیساتی گالوانیزه فولادی:
لوله گالوانیزه فولادی عموماً برای تهویه استفاده میگردد و همچنین در تخلیه فاضلابها نیز از این نوع لولهی گالوانیزه استفاده میگردد.
لوله گالوانیزه فولادی از جنس فولاد نرم میباشد و برای تهیه این لولهها برای افزایش مقاومت به خوردگی و گالوانیزه کردن آنها و مقاومت در برابر انواع اسیدها و زنگزدگی آنها را در یک وان حاوی فلز روی قرار داده تا ورق فولادی تبدیل به ورق گالوانیزه فولادی گردد.
لوله های تاسیساتی گالوانیزه آهنی:
لوله گالوانیزه آهنی عموماً به رنگ خاکستری و تیره میباشد و اکثراً به دو نوع متوسط و سبک تقسیمبندی میشوند. لوله ی گالوانیزه از جنس آهن سفید نورد شده بوده.
به لوله ی گالوانیزه آهنی، لوله با درز نیز گفته میشود که در آنها درز به وسیله دستگاههایی به یکدیگر متصل گردیده است و به یکدیگر جوش داده میشوند و پس از آن لوله در فلز روی که به حال مذاب درآمده فرو برده شده و تبدیل میشود.
لوله های تاسیساتی چدن
این نوع لوله با مقاومت بالا و طول عمر زیاد معمولاً در سیستمهای توزیع شهری و فاضلاب مورد استفاده قرار میگیرد. لوله های تاسیساتی چدنی به علت ضخامت زیاد صدا را تا حد زیادی کاهش میدهند.
مقرون به صرفه بودن، قابلیت نصب در رو و زیرزمین، در دسترس بودن و تطبیقپذیری با ساختمانها از مزایای دیگر آن میباشد. این لوله های تاسیساتی 5 تا 120 سانتیمتر قطر دارند و حدود 100 سال عمر مفید آنها است. در مقابل به دلیل سنگینی زیاد، نصب و حمل آن طول میکشد؛ همچنین در برابر مواد شیمیایی آب حساس است و زود خورده میشود.
مزايا و معايب لوله های تاسیساتی چدني:
- در برابر فشار وارده به جدارههای خارجي داراي مقاومت و استحكام خوبي هستند.
- فرسودگي اين لوله ها كمتر از لوله هاي فلزي است.
- میتوان به راحتي از دستگاه تراکم هوا جهت باز كردن و رفع گرفتگي لوله استفاده نمود.
- قيمت لوله هاي چدني نسبت به لوله هاي آهني ارزانتر است.
- نصب لوله هاي چدني نسبت به لوله هاي آهني كندتر انجام میشود.
- لوله هاي چدني به علت تأثیر مواد شيميايي موجود در فاضلاب زنگ میزنند و جلوگيري از زنگزدگی آنها ميسر نمیباشد.
- داشتن وزن زياد قطعات و تكثر اتصالات از معايب ديگر لوله هاي چدني میباشد.
- مقايسه لوله چدني توپي دار و سر تخت.
لوله های تاسیساتی سربی
تا قرن هجدهم میلادی از لوله های تاسیساتی سربی در تاسیسات ساختمانها به وفور استفاده میشد. این لوله ها علاوه بر مقاومت خوبی که داشتند، به راحتی نیز قابل اجرا بودند، اما از سال ۱۷۵۰ میلادی پس از اینکه دکتر کلادور در مورد غیربهداشتی بودن این لوله ها هشدار داد، استفاده از لوله های تاسیساتی سربی کمتر شد.
اما با این وجود هنوز هم از لوله های تاسیساتی سربی در بعضی فاضلابها، هواکشها، حمل مواد شیمیایی، گازهای اسیدی، مواد شیمیایی خورنده و سودا و تولید و بازیافت اسیدفولیک استفاده میشود.
لوله های تاسیساتی مسی
لوله های تاسیساتی مسی از دیگر انواع لولههایی هستند که در سیستم آب و فاضلاب، سوخترسانی و دستگاههای تهویه مورد استفاده قرار میگیرد. لوله هایی که از مس در ساخت آنها استفاده شده است، از قیمت نسبتاً بالایی برخوردار هستند و از این رو در تاسیسات آب و فاضلاب کمتر مورد استفاده قرار میگیرند.
2) انواع لوله های تاسیساتی غیر فلزی
لوله های تاسیساتی سیمانی
لوله های تاسیساتی سیمانی بیشتر برای مجراهای فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از انواع لوله های تاسیساتی سیمانی، لوله سیمانی نسوز است که مخصوص دودکشهای باربیکیو، شومینه، پکیج و موتورخانه می باشد.
لوله های تاسیساتی سیمانی انواع دیگری نیز دارند از جمله لوله بوشن دار گرد، لوله کونیک دار کتابی و لوله آزبست فشار قوی که دارای ابعاد و سایزهای مختلفی میباشند. این نوع لولهها نیازی به عایقبندی ندارند و خود، عایق مناسبی محسوب میشوند.
لوله های تاسیساتی پلاستیکی
پرکاربردترین و متنوعترین لوله های تاسیساتی، لوله های تاسیساتی پلاستیکی هستند و مهمترین دلیل این امر، کمهزینه بودن آن است. در لیست زیر نام انواع لوله های تاسیساتی پلاستیکی را گذاشتهام و در ادامه به بررسی معروفترینهای آنها میپردازیم.
1: لوله های تاسیساتی پلیاتیلن PE:
این لوله های تاسیساتی تیرهرنگ مقاومت خیلی خوبی از خود در برابر فشار، خوردگی، نور خورشید، زمینلرزه و ضربه نشان دادهاند. لوله های تاسیساتی پلی اتیلن میتوانند در عین حال که بدون نشت و محکم به یکدیگر متصل شوند؛ انعطافپذیر نیز باشند. علاوه بر اینها هزینه تعمیر آن بسیار ارزان است.
مزایای استفاده از لوله های تاسیساتی PE:
- نوع اول: دارا بودن از چگالی، مقاومت حرارتی پایین و قابلیت انعطاف خوب از مزایای این نوع لولهها میباشد.
- نوع دوم: داشتن چگالی متوسط و اندکی سختتر از نوع اول هستند و در دمای بالا مقاومت آن بیشتر بوده و قابلیت انبساط بهتری دارند.
- نوع سوم: بسیار سنگینتر از نوع قبلی و چگالی بیشتری دارند وبرترین خواص فیزیکی از نظر مقاومت –قابلیت انبساط- درجه سختی – ضریب زبری را دارا هستند و از این رو کاربرد وسیعی در گازرسانی و آبرسانی دارند.
2: لوله های تاسیساتی پیویسی PVC:
این لوله های تاسیساتی ها از طریق چسب به هم وصل میشوند؛ در نتیجه نسبت به سایر لوله ها سریعتر به یکدیگر متصل میشوند. لولههای پیویسی در عین سبک بودن، مقاومت بالایی دارند اما این مقاومت در برابر حرارت زیاد نیست و حالت و فرم خود را از دست میدهند.
مزاياي لوله های تاسیساتی PVC:
- اتصال لوله و قطعات آن بسيار آسانتر و سریعتر از ساير لوله ها انجام میشود.
- در نصب روكار احتياجي به رنگآمیزی ندارند.
- داراي وزن سبك هستند و به راحتي در بين سقف كاذب و مکانهایی كه دسترسي بدان مشكل است نصب میشود.
- در مقايسه با لوله هاي ديگر قطر خارجي كمتري داشته و به راحتي در داخل ديوار جاسازي و اجرا میشود.
- در برابر مواد شيميايي از مقاومت بالايي برخوردار هستند.
3: لوله های تاسیساتی پلیپروپیلن PP:
این لوله های تاسیساتی ها در 3 نوع چگالی پایین، متوسط و بالا تولید میشوند که بر خلاف لوله های تاسیساتی پیویسی مقاومت بالایی در برابر دما دارند. در عوض شکنندگی در برابر نور خورشید از معایب آنها است.
4: لوله های تاسیساتی ABS:
لوله ABS یکی از انواع لوله پلیمری میباشد. لوله های تاسیساتی ABS مخفف کلمه اکریلونیتریل بوتادین استایرن هستند و فوقالعاده شفاف و مستحکم هستند. از مزیتهای لوله های تاسیساتی ای بی اس مقاومت آنها در برابر خوردگی است و به شدت مقاوم میباشند.
5: لوله های تاسیساتی CPVC:
لوله های تاسیساتی CPVC یکی از مدرنترین و بهترین لولهها در صنعت ساختمانسازی هستند که میتوان از آنها برای سیستم لولهکشی آب گرم و سرد استفاده کرد. این لولهها ویژگیهای ارزشمندی زیادی دارند که آنها را از لولههای سنتی و قدیم متمایز کرده است. این لولهها بسیار باکیفیت، ایمن، مقاوم و مقرون به صرفه بوده و میتوان از آنها در لولهکشی انواع ساختمان مسکونی، اداری و تجاری استفاده کرد.
از بهترین ویژگیهای این لولهها میتوان به مقاومت بالا در برابر خوردگی، عدم اصطکاک، مقاومت در برابر رشد باکتریها، سازگاری با محیطهای مختلف، عمر طولانی و … اشاره کرد. لوله های تاسیساتی CPVC به دلیل دارا بودن این مزایا بهترین انتخاب برای استفاده در سیستم لولهکشی ساختمان هستند که میتوانند تا سالها کارایی خود را حفظ کنند.
به طور کلی برای انتخاب نوع لوله و سیستم لولهکشی ساختمان باید مسائلی چون کیفیت لولهها، هزینههای احتمالی تعمیر و نگهداری از سیستم لولهکشی، سازگاری با محیط، دوام طولانی، کاربرد چندجانبه و … را در نظر گرفت.
6: لوله های تاسیساتی PB:
پلی بوتیلن نوعی رزین پلاستیکی است. لوله PB مورد استفاده گسترده در ساخت لولهکشی آبرسانی مسکونی و تجاری قرار گرفته است. با توجه به کمهزینه بودن مواد و سهولت در نصب، سیستمهای لولهکشی پلی بوتیلن به عنوان لوله جایگزین برای سیستم لولهکشی مسی در نظر گرفت.
لوله های تاسیساتی PB معمولاً به رنگ خاکستری یا سفید و دارای خطهای رنگی تیره هستند. از این نوع لوله ابتدا در اروپا مورد استفاده قرار گرفت و کمکم با آگاهی مردم از مزایا این لوله نسبت به لولهکشی های سنتی در سراسر دنیا استفاده از لوله PB رواج پیدا کرد.
مزایای استفاده از لوله های تاسیساتی PB
- لوله پلی بوتیلن دارای مقاومت در برابر خوردگی، یخزدگی، زنگزدگی، خاکهای اسیدی و رسوب گرفتگی هستند.
- این لوله هنگام انجماد ترک نمیخورد.
- در دمای ۸۲ درجه سانتی گراد فشار ۵/۶ اتمسفر را تحمل میکند.
7: لوله های تاسیساتی پنج لایه:
در تاسیسات لولهکشی ساختمان خوردگی و رسوب در لوله های تاسیساتی فلزی خسارات و مشکلاتی را به وجود میآورد. برای حل این مشکل تاکنون تلاشهای زیادی صورت گرفته است.
استفاده از آلیاژهای مختلف با پوشش گوناگون از راهحلهایی است که تاکنون برای افزایش مقاومت فلز در برابر خوردگی به کار رفته است بی آنکه هیچ یک پاسخی قطعی به مشکل بدهند.
یکی دیگر از راههایی که برای پرهیز از مشکلات لوله های تاسیساتی فلزی پیشنهاد شده است استفاده از لوله های تاسیساتی پلیمری است اما به کارگیری این لوله ها در عمل نشان داده که اگر چه جایگزینی فلز با پلاستیک مسئله خوردگی و پوسیدگی لوله را حل میکند اما مشکلات دیگری را باعث میشود که پیش از آن وجود نداشت از جمله نفوذ اکسیژن، محدودیت در تحمل فشار یا دمای بالا، ضریب انبساط زیاد و …
در این شرایط گروهی از دانشمندان به تلفیق فلز و پلیمر توجه کردند. به عنوان مثال سوپر پایپ نقطه اوج همین تکنولوژی است.
تلفیقی هوشمندانه که حاصل آن لولهای است پنج لایه شامل یک لوله آلومینیومی، دولایه پلیمر و دولایه چسب مخصوص – که مقاومت در برابر خوردگی، زنگزدگی، رسوب و پوسیدگی را از لوله های تاسیساتی پلیمری و توان تحمل حرارت مداوم، فشار بالا و نفوذناپذیری را از لوله های تاسیساتی فلزی به ارث برده است.
سوپر پایپ آخرین دستاورد تکنولوژی است هک برای تمام تاسیسات ساختمان قابل استفاده است و حتی در بدترین شرایط صد سال عمر میکند.
لوله های تاسیساتی آلومینیومی
لوله های تاسیساتی آلومینیومی که در دسته انواع لوله های تاسیساتی غیر آهنی قرار میگیرند، بیشتر به منظور سوخترسانی و انتقال روغن در موتور هواپیماها، صنایع شیمیایی مخصوص در محیطهایی که دارای گازهایی مانند کلر و آمونیاک و یا اندرید سولفور هستند و همینطور در رساندن هوا خشک به دستگاههای ابزار دقیق، مورد استفاده قرار میگیرند.
بهترین نوع لوله های تاسیساتی، کدام لوله است؟
کاربرد لولهها مشخص کنندهی این است که کدام لوله برای کار شما بهترین لوله است، اما همیشه در بهترین لولهای که انتخاب میکنید همیشه با کیفیتترین لوله را انتخاب کنید، اگر بهترین لوله (با توجه به کاربردتان) را درست انتخاب کنید و آن لوله از کیفیت مناسبی برخوردار نباشد، انتخاب شما به عنوان بهترین نوع لوله زیر سؤال میرود.
بهترین لوله با بهترین کیفیت، لولهای است که با بهترین مواد اولیه و بهوسیله مدرنترین ماشینآلات روز دنیا تولید شده باشد و منطبق بر آخرین استانداردهای داخلی و خارجی باشد.
لوله های تاسیساتی فاضلاب
در شبکه انتقال فاضلاب بهترین لوله، لولههای پلیاتیلن میباشد، لولههای دوجداره کاروگیت تا سایز ۸۰۰ برای انتقال فاضلاب و آبهای سطحی و در شبکههای اصلی و مکانهایی که نیاز به سایز بزرگتری از لوله میباشد میتوان از لولههای اسپیرال پلیاتیلن استفاده نمود و این لولهها تا اندازه ۲۵۰۰ میلیمتر تولید و عرضه میشوند.
لوله های تاسیساتی آب
بهترین لوله برای خطوط اصلی انتقال آب (لولههای بیشتر از ۸۰۰) لوله فلزی و انواع مختلف آن نظیر لوله درز دار، لوله گالوانیزه و لوله مانیسمان میباشد و برای خطوط اصلی انتقال آب زیر ۸۰۰ میلیمتر لولههای پلیاتیلن بهترین نوع لوله هستند (مثال بالا در شرایط محیط عادی صادق است و دمای هوا، مسیر لوله، دمای سیال، مسیر لوله که شاید از دریا و از میانرودها باشد و هرگونه عوامل تأثیرگذار طبیعی و محیطی میتواند در انتخاب بهترین لوله مؤثر باشد و شما باید آن را در نظر بگیرید)
لوله های تاسیساتی گاز
لولهکشی گاز یکی از حساسترین خدماتی است که توسط متخصص حرفهای ارائه میشود. در لولهکشی گاز باید به موارد متفاوتی توجه شود. از جمله آنها میتوان به برگزیدن لوله با قطر مناسب، جنس لوله و موارد مشابه اشاره کرد که هرکدام به شکل متفاوتی بر قیمت متری لولهکشی گاز (نرخ لولهکشی گاز سال ۹۸) اثر میگذارند.
در لولههای انتقال گاز شرایط نسبتاً ثابتی داریم و انتخاب بهترین لوله نسبت به فشار گاز داخلی و اندازه لوله متفاوت است، در خطوط اصلی انتقال گاز از لولههای فلزی کربن استیل استفاده میکنند و در خطوط تقسیم شهری و روستایی و انشعابات مصرفی لولههای پلیاتیلن بهترین انتخاب هستند
پس از پایان دیوارچینی در اجرای ساختمان (مسکونی) و قبل از شروع گچوخاک، باید اقدام به تشکیل پرونده جهت لولهکشی گاز نمود.