وقتی صحبت از ساخت و ساز می شود، قبل از اینکه بتوانید شروع به ساخت کنید، کارهای زیادی در پشت صحنه انجام می‌شود، یکی از این مراحل ضروری در فرآیند ساخت و ساز گودبرداری است. یک عملیات ساختمانی جدید، با گودبرداری آغاز می‌شود. گودبرداری یکی از حساس‌ترین عملیات‌های عمرانی می‌باشد، که در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی گودبرداری، هر لحظه ممکن است یک خرابی غیر قابل جبران به بار بیاید. گودبرداری با استفاده از ماشین‌آلات و ابزار مختلف، برای ایجاد فونداسیون و پی‌ریزی پایه‌ای که سازه بر روی آن ساخته خواهد شد، می‌باشد. به همین دلیل است که شاید یکی از مهمترین مراحل در فرآیند ساخت و ساز، گودبرداری اصولی باشد.
در این مقاله به انواع روش گودبرداری اصولی، نکات ایمنی گودبرداری و این که چه مسائلی درباره گودبرداری اصولی باید بدانید، می‌پردازیم.
تعریف گودبرداری بر اساس مبحث 12 مقررات ملی ساختمان
گودبرداری را می‌توان به اشکال گوناگونی تعریف کرد. گودبرداری در مبحث 12 مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا) این گونه تعریف شده است: به هرگونه حفاری و خاکبرداری در ترازی پایین‌تر از سطح طبیعی زمین یا زیر پی ساختمان مجاور، گودبرداری می‌گویند.
گودبرداری چیست؟
به صورت ساده و خلاصه، هرگونه خاکبرداری برای کندن فنداسیون ساختمان یا سازه را، عملیات گودبرداری می‌نامند. فرقی ندارد جنس زمین، از خاک، سنگ یا سایر مواد طبیعی باشید، در هر صورت هدف از گودبرداری، صرف نظر از نوع سازه و کاربری آن، آماده سازی محدوده برای انجام عملیات ساخت و ساز و دستیابی به یک فنداسیون مستحکم برای ساختمان می‌باشد. گودبرداری با خطرات زیادی همراه است و رعایت نکات ایمنی گودبرداری دارای اهمیت بالایی می‌باشد. برای تامین امنیت افراد و ساختمان‌های اطراف هنگام گودبرداری، دیواره‌های گود، در صورت نیاز باید توسط سازه نگهبان مهاربندی شوند.
گودبرداری به منظورهای مختلف مثل تخريب و ساخت مجدد يك ساختمان فرسوده ، رسيدن به تراز بكر، احداث پاركينگ، حفاظت فوندانسيون‌ها در برابر يخ‌زدگی، احداث كانال‌ها و مخازن زيرزمينی و انجام می شود .
انواع زمین گودبرداری و خاکبرداری
برای یگ گودیرداری اصولی، قبل از آغاز عملیات گودبرداری، باید جنس زمین و نوع خاک مشخص شود. توصیه می‌شود قبل از آغاز عملیات گودبرداری، آزمایش‌های مکانیک خاک را انجام دهید. آزمایش ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎﻙ، می‌تواند مشخصات خاک، عمق خاک دستی و سطح آب‌های ﺯﻳﺮﺯﻣﻴنی را مشخص می‌کند. مقاومت مجاز خاک و نوع پی، نیاز به سازه نگهبان و نوع آن و نکات ایمنی گودبرداری نیز بر اساس همین آزمایش تعیین می‌شود.
در عملیات گودبرداری جنس زمین به 5 نوع تقسیم می‌شود:
زمین دستی: هر گونه زمین نرم که به کمک بیل و سایر ابزار دستی، بتوان آن را گودبرداری کرد.
زمین لجنی: تشکیل شده از خاک ریزدانه مانند رس.
زمین کلنگی: گودبرداری با خاک و بیل انجام می‌شود و از 2 دسته قبل سخت‌تر است.
زمین دج: مرغوب‌ترین نوع زمین برای ساختمان‌سازی که از دانه‌های شن و خاک متراکم تشکیل شده است.
زمین سنگی: زمینی سخت و یک‌پارچه سنگی که حتماً برای گودبرداری باید از ماشین‌آلات استفاده کرد.
خطرات موجود در حفاری و گودبرداری
از مهمترین و پر ریسک‌ترین خطرات گودبرداری ریزش دیواره‌ها و سقوط آوار می‌باشد. باید با رعایت نکات ایمنی گودبرداری و مهاربندی و سازه‌های نگهبان از این اتفاق جلوگیری کرد. گودبرداری همانطور که اشاره کردیم، در کل عملیاتی پر ریسک می‌باشد. برای یک گودبرداری اصولی باید خطرات گوناگون را قبل از شروع عملیات شناسایی کرد؛ مانند تاسیسات زیرزمینی که باید شناسایی شوند تا از صدمه دیدن و اتفاقات ناگوار بتوان جلوگیری کرد. از سایر خطرات گودبرداری می‌توان به خفگی به دلیل کمبود اکسیژن یا سقوط به داخل گود اشاره کرد. نکات ایمنی گودبرداری باید به خوبی رعایت شوند تا بتوان عملیات را بدون ریسک و خطر به پایان رساند. در هر صورت برای یک گودبرداری اصولی باید خطرات پیش از شروع عملیات شناسایی و اقدامات بازدارنده انجام شوند تا کار به خوبی پیش برود.
اهداف اصلی نکات ایمنی گودبرداری
حفظ جان انسان های داخل و خارج از گود
حفظ اموال داخل و خارج از گود
فراهم آوردن شرايط ايمن و مطمئن برای اجرای كار
مقابله با ریزش دیواره گود و ساختمان‌های مجاور
انواع گودبرداری اصولی
گودبرداري ها به دو گروه مهاربندي شده و مهاربندي نشده تقسيم مي شوند. در گودبرداري مهاربندي نشده پايداري دیواره‌های گودبرداري و ساختمان‌های مجاور، بدون هيچ گونه مهاربندي توسط شرايط مكانيكي خاك تامين مي‌شود. گودبرداری مهاربندی نشده برای عمق گودبرداری کم استفاده می‌شود. برای استفاده از گودبرداری مهاربندی نشده باید جنس و پارامترهای خاک بتوانند از گود حفاظت کنند. گودبرداری در صورتی که نیازی به اقدامی جهت پایدار ماندن گود نباشد، گودبرداری مهاربندی نشده نامیده می‌شوند.
در مواقعی که پس از گودبرداری، نیاز به پایدارسازی گود باشد، برای جلوگیری از ریزش گود و خطرات ناشی آن، مهندس طراح، سازه‌های موقتی را برای مهار گود و ایجاد پایدارسازی آن انتخاب می‌نماید. این‌گونه گودبرداری ها، مهاربندی شده نامیده می‌شوند. لغزش خاک نیز یکی از دلایل استفاده از سازه نگهبان می‌باشد.
سازه نگهبان، سازه‌ای می‌باشد که برای محافظت از گود و نگهداری دیوارهای مجاور آن به کار برده می شود. این سازه به شکل های مختلف و با استفاده از روش های گوناگونی طراحی و اجرا می‌شود. هر یک از این روش ها کاربرد خاص خود را دارند. هدف اصلی از ایجاد سازه نگهبان ایمن سازی گود و دیواره های آن است. سازه نگهبان با توجه به جنس خاک پروژه، بار ناشی از ساختمان‌های مجاور و محدودیت‌های اجرایی، یکی از روش‌های پایدارسازی زیر را انتخاب می‌شود:
- سازه نگهبان خرپایی
- سازه نگهبان دیوار دیافراگمی
- سازه نگهبان نیلینگ
- سازه نگهبان میکروپایل
- سازه نگهبان انکراژ
- سازه نگهبان شمع‌های درجا
نتیجه‌گیری
گودبرداری اصولی نیازمند دقت و بررسی زیادی می‌باشد. مهمترین نکته در یک گودبرداری اصولی، حفظ جان افراد و رعایت نکات ایمنی گودبرداری می‌باشد. خسارت جانی برگشت‌پذیر نیست و باید اهمیت زیادی برای آن قائل شویم. جدا از رعایت تمامی نکات ایمنی گودبرداری، تمامی مراحل با مهندسین ساختمان نیازمند هماهنگی می‌باشد. ما در گروه صنعتی الو آهن به صورت گسترده در زمینه تامین و تجهیز تاسیسات صنعتی و ساختمانی، و هم در زمینه اجرای انواع پروژه های ساختمانی فعالیت داریم، که در این مقاله به بررسی روش گودبرداری اصولی و نکات ایمنی گودبرداری پرداختیم، که امیدواریم که برای شما مفید بوده باشد.
