یکی از اساس‌ترین اصول لوله‌کشی فاضلاب شهری، تعیین مقدار دقیق و استاندار شیب بندی لوله فاضلاب‌ها است. ازجمله خطرات نبودن شیب بندی لوله فاضلاب، گرفتگی لوله‌ها می‌باشد که می‌توان با شیب بندی درست از این مشکل جلوگیری کرد و باعث حرکت آسان‌تر پساب‌ها شد.
در این مطلب، با توجه به اهمیت و کاربرد شیب بندی لوله فاضلاب، می‌خواهیم نکات مهم شیب بندی لوله فاضلاب را برایتان بازگو کنیم؛ پس با ما همراه باشید.
شیب بندی لوله فاضلاب چیست؟
شیب لوله فاضلاب، به اختلاف ارتفاع ابتدا و آخرین نقطه در لوله گفته می‌شود. اما کاربرد شیب لوله فاضلاب چیست؟ این شیب سبب حرکت آسان و روان پساب در داخل لوله می‌شود. همچنین به اجرای اصولی شیب لوله‌های افقی با توجه به الزامات و ابزارهای موردنظر، شیب بندی لوله فاضلاب می‌گویند.
به لحاظ قانونی، مقدار شیب لوله فاضلاب به‌صورت استاندارد حدوداً ۲ درصد می‌باشد اما اگر شیب کمتر از این مقدار باشد چه اتفاق می‌افتد؟! فاضلاب به‌راحتی در لوله حرکت نمی‌کند و بالعکس، شیب زیاد نیز از یک‌سو منجر به حرکت سریع مایعات شده و از سوی دیگر منجر به رسوب و گرفتگی مواد در لوله‌های فاضلابی می‌شود. به همین دلیل است که، رعایت مقدار درصد شیب استاندار در لوله‌ها ضروری است.
نکات مهم شیب بندی لوله فاضلاب در محاسبه آن
اصولاً لوله‌های افقی، لوله‌هایی هستند که باید شیب آن‌ها محاسبه شوند. برای اینکه بتوان دو درصد شیب را برای این لوله‌ها محاسبه کرد، باید ابتدا و انتهای هر لوله، نسبت به همدیگر دو درصد اختلاف ارتفاع داشته باشند.
شیب استاندارد لوله‌ها نباید از دو درصد کمتر و از هفت درصد بیشتر شود و محاسبه‌ی شیب باید طوری باشد، که سرعت حرکت فاضلاب در لوله‌ها هفتاد سانتی‌متر در ثانیه باشد.
برای آشنایی با نحوه تست لوله کشی آب، می توانید روی کلمه لینک شده کلیک کنید.
برای اطمینان از شیب دو درصدی در لوله کشی فاضلاب، دو راه وجود دارد که عبارت است از:
اندازه‌گیری کف ساختمان با روی لوله:
در شیب بندی لوله فاضلاب، این روش دقت لازم و موردنیاز ما را عموماً تأمین نمی‌کند؛ زیرا هنوز در مرحله اجرای لوله‌کشی، کف سازی ساختمان انجام نشده و اگر هم اجرا شده بود، خود ساختمان نیز شیب بندی دارد.
استفاده از تراز:
در شیب بندی لوله فاضلاب، استفاده از ترازهای بنایی بهترین راه برای اطمینان از شیب لوله است. در هر نقطه از اجرا می‌توانید تراز را قرار داده و از شیب لوله خود اطمینان داشته باشید.
قطر لوله‌ها در تمام طول مسیر باید یکسان باشند یا بیشتر شوند و استفاده از لوله‌هایی با قطر کمتر به هیچ عنوان مجاز نمی‌باشد.
همچنین از نظر درجه اتصالات نیز، فیتینگ‌های مجاز برای لوله‌های فاضلاب، اتصالات ۴۵ درجه هستند.
شیب بندی لوله فاضلاب توالت
لوله فاضلاب توالت ایرانی به یک سیفون متصل می‌شود؛ اما در توالت‌های فرنگی طراحی بدین گونه نیست و توالت فرنگی به سیفون ختم نمی‌شود، چرا که طراحی‌شان بدین صورت است که در دل خود یک سیفون دارند.
ازجمله کاربردهایی که سیفون دارد این است که سیفون باعث می‌شود تا جامدات فاضلاب راحت‌تر تخلیه شوند؛ در نتیجه شیب لوله در توالت ایرانی تا مرحله سیفون با همان 1 تا 3 درصد و یا دو درصد اعمال می‌شود و خود سیفون باید به صورت صاف تعبیه شود تا میزان دقیق آب موردنیاز را بتواند در خود جای دهد.
توالت فرنگی به دلیل اینکه در کف ساختمان که صاف است تعبیه می‌شود، از این قاعده مستثنی است. سیفون صاف می‌باشد و سر ریز توالت به دو زانو 45 درجه ختم می‌شود، که دارای شیب دو درصد هستند.
اما توالت ایرانی باید در اجرا دقت شود که سیفون تحت تأثیر شیب زیاد قرار نگیرد؛ زیرا در غیر این صورت ساختار خود را از دست خواهد داد.
در نتیجه برای لوله کشی و شیب بندی لوله فاضلاب ساختمان باید به‌صورت کلی بین 1 تا 3 درجه شیب در همه مسیرهای لوله کشی رعایت شود و آب باید بتواند با ضریب 0.7 درصد در مسیر حرکت کند.
خطرات نبودن شیب بندی لوله فاضلاب
ازجمله خطرات نبودن شیب بندی لوله فاضلاب، دچار مشکل شدن جریان پساب در خطوط انواع لوله است؛ به خصوص مواد جامد موجود در پساب که ته‌نشین می‌شوند و به‌مرورزمان موجب گرفتگی لوله‌ها می‌گردند. این مشکل خیلی سریع خود را در قالب بالا زدن لوله فاضلاب و بوی نامطبوع در فضای ساختمان نشان می‌دهد.
نکات مهم شیب بندی لوله فاضلاب و اصول آن
علاوه بر رعایت شیب استاندارد لوله فاضلاب در زمان لوله کشی فاضلاب بخش‌های مختلف ساختمان، رعایت سایر اصول لوله کشی نیز ضروری است که برخی از این اصول عبارت‌اند از:
- سرعت تخلیه و حرکت فاضلاب در لوله باید حدوداً 70 سانتی‌متر در ثانیه باشد. سرعت زیاد آن باعث ماندن مواد جامد در مسیر لوله و رسوب و گرفتگی می‌شود و همچنین سرعت کند آن نیز باعث شده فاضلاب به درستی به چاه تخلیه، منتقل نگردد.
- لازم است هر 30 متر روی لوله‌های افقی اصلی فاضلاب یک دریچه بازدید نصب گردد. برای سایر لوله‌های افقی که شیب آن‌ها تغییر پیدا نموده و اگر تغییر زاویه بیشتر از 45 درجه باشد نیز یک دریچه بازدید نصب می‌گردد.
- لوله‌های فاضلاب هر ساختمان باید از همان ساختمان عبور کنند و امکان انتقال و عبور آن‌ها از ساختمان‌های مجاور وجود ندارد.
- نیاز به نصب سرعت‌گیر در ساختمان‌هایی که تعداد طبقات آن‌ها زیاد است، وجود ندارد
- قطر لوله‌های فاضلاب باید به درستی تعیین گردند و به هیچ عنوان در یک مسیر، قطر لوله‌ها کاهش پیدا نکنند.
- برای جلوگیری از تغییر شیب در طول مسیرهای طولانی، لازم است روی لوله پوشانده شود تا شیب به درستی حفظ گردد.
- در لوله کشی فاضلاب شهری باید از اتصالات 45 درجه استفاده شود
- شیب بندی لوله فاضلاب بین 1 تا 4 درصد می‌باشد که در اغلب مواقع با توجه به قطر استاندارد لوله‌ها نباید این شیب از 2 درصد بیشتر شود.
